कोणाच्याही प्रेमाखेरीज एक मूल मोकळे होऊ नये, हेच या योजनेचे ध्येय
बौद्धिकदृष्ट्या दुर्बल (Intellectually Disabled) मुले ही समाजाची सर्वात कोमल आणि संवेदनशील घटक आहेत. जेव्हा अशा मुलांना कुटुंबाचा आधार नसतो किंवा संरक्षणाची गरज असते, तेव्हा त्यांची काळजी घेणे ही केवळ नैतिक जबाबदारी नसून, मनापासूनची सेवा आहे. हे लक्षात घेऊन, महाराष्ट्र सरकारच्या सामाजिक न्याय आणि विशेष सहाय्य विभागाने एक महत्त्वाची योजना राबवली आहे – बौद्धिकदृष्ट्या दुर्बल व्यक्तींसाठी घरे.
ही योजना अनाथ किंवा संरक्षणाची गरज असलेल्या मुलांना केवळ छतच उपलब्ध करत नाही, तर एक सुरक्षित, प्रेमळ आणि सांभाळणारे वातावरण देते.
ही योजना प्रत्यक्षात काय करते? (A Safe Haven for Children)
ही योजना म्हणजे बौद्धिकदृष्ट्या दुर्बल मुलांसाठीचे एक संरक्षित आश्रयस्थान आहे. या योजनेअंतर्गत, राज्यात १९ निवारा गृहे (Shelter Homes) चालवली जातात, ज्यातून सुमारे १४ गृहांना सरकारी अनुदान मिळते.
यामध्ये मुलांना पुढील गोष्टी मोफत पुरवल्या जातात:
- 🏠 सुरक्षित निवारा
- 🍲 पौष्टिक अन्न
- 👨⚕️ आरोग्य सेवा आणि काळजी
- 🛡️ पूर्ण संरक्षण
सर्व प्रक्रिया बाल कल्याण समिती (Child Welfare Committee – CWC) द्वारे, कायदेशीर पद्धतीने चालते.
कोणता मूल यासाठी पात्र आहे? (Eligibility Criteria)
या सुरक्षित कुटीरमध्ये प्रवेश मिळण्यासाठी मुलाने खालील अटी पूर्ण केल्या पाहिजेत:
- ✅ भारतीय नागरिकत्व: मूल भारतीय नागरिक असावे.
- ✅ महाराष्ट्राचा स्थायिक: मूल महाराष्ट्राचा कायम रहिवासी असावे.
- ✅ अनाथ किंवा संरक्षणाची गरज: मूल अनाथ असावे किंवा अशा परिस्थितीत असावे जिथे त्याला काळजी आणि संरक्षणाची तातडीची गरज आहे.
- ✅ बौद्धिक दुर्बलता: मुलाला बौद्धिक दुर्बलता (Mental Retardation) असल्याचे डॉक्टरकडून निदान झालेले असावे.
- ✅ अपंगत्व दर्जा: मुलाचे अपंगत्व किमान ४०% असावे.
अर्ज कसा करावा? (Step-by-Step Application Guide)
प्रक्रिया ऑफलाइन आहे आणि ती बाल कल्याण समिती (CWC) मार्फत पूर्ण करावी लागते.
- पायरी १: जवळच्या CWC कार्यालयाला भेट द्या.
तुमच्या जिल्ह्यातील बाल कल्याण समितीचे कार्यालय शोधा. महाराष्ट्रातील सर्व CWC ची यादी येथे मिळते: https://jjis.maharashtra.gov.in/Site/ViewCWCList - पायरी २: अर्ज फॉर्म मिळवा आणि भरा.
CWC कार्यालयातून अर्ज फॉर्म घ्या. तो काळजीपूर्वक भरा आणि मुलाचा फोटो चिकटवा. - पायरी ३: कागदपत्रे जोडा.
खालील स्व-साक्षांकित कागदपत्रांच्या प्रती जोडा:- मुलाचे आधार कार्ड
- जन्म दाखला किंवा वयाचा पुरावा
- निवासी प्रमाणपत्र
- अपंगत्व प्रमाणपत्र (किमान ४०% बौद्धिक दुर्बलतेची पुष्टी करणारे)
- बँक खाते माहिती (जर लागू असेल तर)
- पायरी ४: अर्ज सादर करा आणि पावती घ्या.
सर्व कागदपत्रांसह अर्ज CWC कार्यालयात सादर करा आणि एक पावती (Acknowledgement Slip) जरूर घ्या.
सहज समजण्यासाठी: वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (FAQs)
१. मुलाला अनाथ नसले तरीही अर्ज करता येईल का?
होय. जर मुलाला त्याच्या कुटुंबीय परिस्थितीमुळे संरक्षणाची आणि काळजीची गरज असेल (उदा., दुर्लक्ष, सोडून दिलेले), तरीही तो या योजनेसाठी पात्र ठरू शकतो. CWC प्रकरण तपासून निर्णय घेते.
२. या योजनेसाठी उत्पन्न मर्यादा आहे का?
नाही. या योजनेसाठी कोणतीही उत्पन्न मर्यादा नाही. मुख्य अट म्हणजे मुलाला बौद्धिक दुर्बलता असून संरक्षणाची गरज असणे.
३. या गृहांमध्ये मुलांना शिक्षण आणि इतर सुविधा मिळतात का?
होय, या निवारा गृहांमध्ये मुलांच्या सर्वांगीण विकासावर भर दिला जातो. त्यांना शिक्षण, उपचार आणि इतर कल्याणकारी सेवा मिळू शकतात.
४. तक्रार किंवा मदत कोठे मिळेल?
तक्रारीसाठी महाराष्ट्र सरकारच्या तक्रार निवारण पोर्टलवर संपर्क करू शकता: https://grievances.maharashtra.gov.in/en
निष्कर्ष: एक जबाबदारीचे पाऊल
बौद्धिकदृष्ट्या दुर्बल व्यक्तींसाठी घरे योजना ही केवळ एक सरकारी योजना नसून, एक सामाजिक कर्तव्य आहे. ही योजना हे सुनिश्चित करते की आपल्या समाजातील सर्वात संवेदनशील मुलांना प्रेम, सन्मान आणि सुरक्षितता मिळेल.
जर तुम्हाला अशा कोणत्याही मुलाची माहिती असेल ज्याला या योजनेचा फायदा मिळू शकतो, तर आजच जवळच्या बाल कल्याण समिती कार्यालयाशी संपर्क साधा. एक छोटीसी कृती एखाद्या मुलाचे संपूर्ण जीवन बदलू शकते.
